බීමෙන් මතකය මැකෙනවා කියල ඔබ දන්නවද?

අපි හැමෝගෙම ඔළුව ඇතුළේ තියෙනවා ජීවිතේ ලස්සනම මතකයන් තැන්පත් කරපු පුස්තකාලයක්.

ඒත්, සමහර වෙලාවට අපි නොදැනුවත්වම ඒ පුස්තකාලයේ පිටු එකින් එක මකා දානවා. අධික මත්පැන් භාවිතය කියන්නේ අන්න ඒ වගේ, අපේ මතකයන් ටිකෙන් ටික හොරාගන්න පුළුවන් දෙයක්.

ඔයාටත්, නැත්නම් ඔයා දන්න කෙනෙක්ටත් මත්පැන් නිසා දේවල් අමතක වෙනවද? එදිනෙදා වැඩ පවා අමාරුයි වගේ දැනෙනවද? අද අපි කතා කරන්නේ ගොඩක් අය නොසලකා හරින, ඒත් හරිම බරපතල තත්ත්වයක් වෙන මත්පැන් නිසා ඇතිවෙන ඩිමෙන්ෂියාව (Alcohol-Related Dementia) ගැන.

මොකක්ද මේ මත්පැන් නිසා ඇතිවෙන ඩිමෙන්ෂියාව?

සරලවම කිව්වොත්, මේ කියන්නේ අවුරුදු ගාණක් තිස්සේ අධිකව මත්පැන් පානය කිරීම නිසා ඔයාගේ මොළයට හානි වෙලා ඇතිවෙන ඩිමෙන්ෂියා (Dementia) තත්ත්වයක්.

හැබැයි මෙන්න හොඳම ආරංචිය: ඔයා මත්පැන් පානය කරන එක නැවැත්තුවොත්, තත්ත්වය තවත් නරක අතට යන එක නවත්තගන්න පුළුවන්. හානිය එතනින් එහාට වැඩිවෙන්නේ නැහැ.

ඉඳලා හිටලා පොඩ්ඩක් මත්පැන් ගත්තට මේ වගේ ඩිමෙන්ෂියා තත්ත්වයක් හැදෙන්නේ නැහැ. මේ හානිය වෙන්නේ අවුරුදු ගණනාවක් තිස්සේ නුසුදුසු විදිහට, අධිකව මත්පැන් පානය කිරීමෙන්. 

⚠️ මේකේ රෝග ලක්ෂණ මොනවද?

➡️ මතකය අඩුවීම: නම්, මුහුණු, සිදුවීම් අමතක වෙන්න පටන් ගන්නවා.

➡️ එදිනෙදා වැඩ අමාරු වීම: උයන පිහන එකක් වගේ සරල වැඩක් කරන්නත් හිතාගන්න බැරිව යනවා, තීරණ ගන්න අමාරු වෙනවා.

➡️ අවධානය යොමු කිරීමේ අපහසුතා: එක දෙයක් දිගටම හිතාගෙන ඉන්න අමාරුයි.

➡️ හැසිරීමේ වෙනස්කම්: එකපාරටම තරහ යනවා, කලබලකාරී වෙනවා, අනිත් අය ගැන සැක හිතෙනවා.

➡️ සමබරතාවයේ ගැටලු: ඇවිදිනකොට වැටෙන්න යනවා, බඩු වල හැප්පෙනවා. 📉 රෝගයේ අවස්ථා මොනවද? මේ තත්ත්වය සාමාන්‍යයෙන් අවස්ථා හතරක් දිගේ ටිකෙන් ටික වර්ධනය වෙන්න පුළුවන්:

1️⃣ සුළු දුර්වලතාවක්: මතකයේ සහ හිතීමේ පොඩි පොඩි ගැටලු.

2️⃣ මුල් අවස්ථාව: මතකය සැලකිය යුතු ලෙස අඩුවීම, එදිනෙදා වැඩ වලට බලපෑම් ඇතිවීම.

3️⃣ මැද අවස්ථාව: කතා කිරීමට, ඇවිදීමට අපහසු වීම, පවුලේ අයව පවා අඳුරගන්න බැරිවීම.

4️⃣ අවසාන අවස්ථාව: තමන්ගේ වැඩක්වත් කරගන්න බැරි තත්ත්වයට පත්වීම, නිරන්තර රැකවරණය අවශ්‍ය වීම. හැබැයි වැදගත් දේ තමයි, Alzheimer’s රෝගය වගේ නෙවෙයි, ඔයා මත්පැන් පානය කරන එක නැවැත්තුවොත් මේ රෝගය නිකන්ම නරක අතට හැරෙන්නේ නැහැ.

ඇයි මත්පැන් නිසා ඩිමෙන්ෂියාව හැදෙන්නේ? අධිකව මත්පැන් පානය කරනකොට මොළයේ තියෙන ස්නායු වලටයි, රුධිර නාල වලටයි හානි වෙනවා. කාලයක් යනකොට මේ හානිය එකතු වෙලා, නියුරෝන (neurons) කියන විශේෂ ස්නායු සෛල විනාශ වෙන්න පටන් ගන්නවා. මේ නියුරෝන තමයි අපිට හිතන්න, ශරීරය පාලනය කරන්න උදව් කරන්නේ.

🚫 අවදානම කාටද? වළක්වා ගන්නේ කොහොමද? මේක බහුලවම දකින්න ලැබෙන්නේ අවුරුදු 40ත් 50ත් අතර වයසේ, අවුරුදු ගාණක් තිස්සේ අධිකව මත්පැන් පානය කරපු අය අතරේ. මේක වළක්වාගන්න තියෙන හොඳම ක්‍රමය තමයි අධිකව මත්පැන් පානය කරන එකෙන් වළකින එක. ඔයාට හිතෙනවා නම් ඔයා ඕනවට වඩා මත්පැන් ගන්නවා කියලා, වෛද්‍යවරයෙක් එක්ක කතා කරන්න. උදව් ඉල්ලන එක දුර්වලකමක් නෙවෙයි.

🚨 බරපතල සංකූලතා මේ තත්ත්වය නිසා අපස්මාරය (Seizures), ආසාදන, වැටීම් නිසා සිදුවන අනතුරු, සහ හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතා වැනි මාරාන්තික විය හැකි සංකූලතා ඇතිවෙන්න පුළුවන්.

🩺 හඳුනාගැනීම සහ ප්‍රතිකාර වෛද්‍යවරයෙක් ශාරීරික පරීක්ෂණ, ලේ පරීක්ෂණ, මොළයේ MRI හෝ CT ස්කෑන් වැනි දේ කරලා රෝගය හඳුනාගන්නවා. මෙතනදී ඔබ කොච්චර මත්පැන් ගන්නවද කියන එක ගැන වෛද්‍යවරයාට ඇත්තම කියන එක හරිම වැදගත්. වැදගත්ම ප්‍රතිකාරය තමයි මත්පැන් පානය කරන එක සම්පූර්ණයෙන්ම නවත්වන එක. ඒත් එකපාරටම මත්පැන් නවත්වන එක භයානක වෙන්න පුළුවන් නිසා, ඒක කරන්න ඕන වෛද්‍ය අධීක්ෂණය යටතේ. මීට අමතරව මනෝ උපදේශනය (CBT), වැනි ප්‍රතිකාරත් තියෙනවා.

❤️ අවසාන පණිවිඩය මත්පැන් නිසා ඇතිවෙන ඩිමෙන්ෂියාව බරපතල තත්ත්වයක්. ඒත්, ඔයා මත්පැන් භාවිතය නැවැත්තුවොත්, හානිය තවත් නරක අතට හැරෙන්නේ නැහැ. ඔයාට රෝගී තත්ත්වයක් තියෙන නිසා ඔයා අසාර්ථක කෙනෙක්වත්, නරක කෙනෙක්වත් නෙවෙයි. මේවා රෝගී තත්ත්වයන් මිසක්, ඔයාගේ චරිතයේ දුර්වලකමක් නෙවෙයි.