මෙරට බල පොරයට තුඩු දී ඇති 13 ගැන සරලව හරියටම දැනගන්න.

පළාත් පාලන මැතිවරණයත් සමඟ කරළියට ආ 13 නිසා මේ දින වල ජාති සහ ආගම් වශයෙන් බෙදී දේශපාලුවෝ කා කොටා ගන්නවා. සමහරු නම් කියන්නේ මෙරට ජාතිවාදීත්වය පතුරා 13 යළි යුද්ධයකට අතවැනීමක් සිදු කරනවා කියලයි.

ඉතින් අපි බලමු මේ කාගේ කාගේත් බල පොරයට තුඩු දී ඇති 13 හෙවත් 13 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝදනය කියන්නේ මොකක්ද කියලා.

13 වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය.

🏛️ 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට සිදු කළ 13 වන සංශෝධනය ගෙන එන ලද්දේ, 1987 වසරේදීයි.

🏛️ දෙවන ජනරජ ආණ්ඩු ක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට 13 වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය ගෙන එන ලද්දේ එම වසරේදී ඉන්දීය ආණ්ඩුව ලංකා ජනරජය සමඟ ඇතිකරගත් ඉන්දු ලංකා සාම ගිවිසුමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙසයි.

🏛️ යෝජිත සංශෝධනයෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ ජනවාර්ගික ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලෙස දෙමළ සුළුතරයේ මූලික ඉල්ලීම් දෙකක් වූ,

🌀 සමාන භාෂා අයිතිවාසිකම් සහතික කිරීම.

🌀 පුළුල් බලය බෙදා හැරීමේ ක්‍රමය ස්ථාපිත කිරීම. මින් අපේක්ෂා කෙරුණා.

🏛️ ඒ අනුව සමාන භාෂා අයිතිවාසිකම් යටතේ දෙමළ භාෂාව රාජ්‍ය භාෂාව බවට පත් කිරීමටත් බලය බෙදා හැරීමේ ක්‍රමයක් වශයෙන් ඉන්දීය ෆෙඩරල් ආකෘතියට දළ වශයෙන් සමාන වූ පළාත් සභා යනුවෙන් හඳුවනු ලබන නව ආයතනික ව්‍යුහයක් ඇති කිරීමටත් යෝජනා කරනු ලැබුවා.

🏛️ බලය බෙදා හැරීමේ ක්‍රමයක් වශයෙන් පළාත් සභා ක්‍රමයක් ඇතිකිරීමට පියවර ගැනීම මීට පෙර ශ්‍රී ලංකාවේ ආණ්ඩු කැප වී සිටි විමධ්‍යගතකරණ ක්‍රියාවලියෙන් තීරණාත්මක ලෙස වෙන්ව යාමක් වශයෙන් සැලකිය හැකියි.

🏛️ එමෙන්ම එක් අයුරකින් එකී පදනම දියාරු කර දැමීමක් වශයෙන්ද අර්ථ දැක්විය හැක. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ශ්‍රී ලංකාව තුලින් පහත විවේචන එල්ල විය.

🌀 ඒකීය රාජ්‍යක් සහතික කරන දෙවැනි වගන්තිය උල්ලංඝනය වීම.

🌀 ජනතාවගේ ස්වාධිපත්‍ය තහවුරු වන තෙවැනි වගන්තිය උල්ලංඝනය වීම.

🌀 බුද්ධාගමට ප්‍රමුඛස්ථානයක් ලබා දෙන නම වන වගන්තිය උල්ලංඝනය වීම.

🏛️ එම නිසා මෙම 13 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධන යෝජනාව ඇතැම් පිරිස් විසින් ව්‍යවස්ථානුකූලව හා දේශපාලනික වශයෙන් අභියෝගයට ලක් කිරීමට පෙළඹුණා.

🏛️ මෙම කෙටුම්පතෙහි ව්‍යවස්ථානුකූල භාවය පරික්ෂා කිරීම සඳහා ජනාධිපති වශයෙන් කටයුතු කළ ජේ. ආර්. ජයවර්ධන මහතා එම කෙටුම්පත ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට යොමු කරන ලදී.

🏛️ එහිදී විවිධ සංවිධාන නියෝජනය කරන පාර්ශවයන් කෙටුම්පතට පක්ෂව හා විපක්ෂව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට පෙත්සම් ඉදිරිපත් කරන ලදී.

🏛️ මෙම ව්‍යවස්ථා සංශෝධන කෙටුම්පත ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ පූර්ණ විනිශ්චකරුවන් මණ්ඩලයක් (09 දෙනෙකු ) විසින් විභාගයට ගනු ලැබුවා.

🏛️ එහිදී විනිශ්චයකරුවන් පස් දෙනෙකුගේ මතය වූයේ (අගවිනිසුරු ශර්වානන්දන්, පර්සි කොලින් තෝම්, රණසිංහ. අතුකෝරළ, තම්බයියා) මෙම කෙටුම්පත මගින් ශ්‍රි ලංකාවේ ඒකීය ස්වාභාවයට කිසිඳු බලපෑමක් නොවන බවයි.

🏛️ සෙසු විනිශ්චකරුවන් හතරදෙනාගේ මතය වූයේ (වනසුන්දර, අල්විස්, සෙනවිරත්න, ඒ.ජී. ද සිල්වා ) මෙම කෙටුම්පත මගින් ශ්‍රී ලංකාවේ ඒකීය භාවයට හානි වන බවත් බුද්ධාගමට ලබා දී තිබූ ප්‍රමුඛස්ථානයට බලපෑමක් ඇති කරන බවත්ය.

🏛️ එබැවින් මෙම කෙටුම්පත සඳහා ජනමත විචාරණයක් කැදවිය යුතු බවට ඔවුන්ගේ මතය විය. නමුත් මෙහිදී බහුතර මතය පිළිගැනීමකට ලක්වීම සිදුවිය.

🏛️ එහිදී පළාත් සභා යෝජිත ඒකීය රාජ්‍යයේ සීමාව තුලට අයත් වන බවත් ඒ නිසාම 13 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය රාජ්‍යයේ ඒකීය ස්වාභාවය කෙරෙහි බල නොපාන බව විනිසුරුවරුන් 05 දෙනාගේ මතය විය. ඔවුන් පළාත් සභා අර්ථ දැක්වූයේ, පළාත් සභා යනු ,

🌀 ස්වෛරී ව්‍යවස්ථාදායක බලතල ක්‍රියාත්මක නොකරන සහ පාර්ලිමේන්තුවට යටත්ව සීමිත ව්‍යවස්ථාදායක බලතල ක්‍රියාවට නංවන අප්‍රධාන අයතන සමූහයක් ලෙසයි.

🏛️ එහිදී ඔවුන් තවදුරටත් විස්තර කර සිටියේ 13 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය යටතේ පාර්ලිමේන්තුව එය සතු ව්‍යවස්ථාදායක බලතල අත්හැරීමක් හෝ අන්සතු කිරීමක් හෝ පවරා දීමක් සිදු නොකර බලය බෙදා හැරීමෙන් බලපෑමක් නොවන බවයි.

🏛️ අතිරේක ස්වාධිපති ආයතන නොවීම තුල ලංකාවේ ඒකීය භාවයට හානියක් නොවන බව නැවත ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය තීන්දු කරන ලදී.

🏛️ මේ 13 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයෙන් සිදුවන්නේ හුදෙක් රාජ්‍යයේ පැරණි ස්වාභාවය වෙනස්වීමක් පමණි යන්න ඔවුන් දන්වා සිටින ලදී.  

13 වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයේ මූලික ලක්ෂණ.

❇️ 13 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයේ මූලිකම ලක්ෂණය වන්නේ ලංකාවේ පළාත් සභා පිහිටුවීම සම්බන්ධයෙන් මූලික නෛතීක ප්‍රතිපාදන සැපයීම හා ව්‍යවස්ථාපිතව පිළිගැනීමක් ලබා දීමයි.

❇️ මෙම සංශෝධනය යටතේ දිවයිනේ එක් එක් පළාතක් සඳහා පළාත් සභාවක් පිහිටුවීමට යෝජනා විය.

❇️ පළාත් සභාව සමානුපාතික නියෝජන ක්‍රමය මගින් ජනතා ඡන්දයෙන් පත්වන මන්ත්‍රණ සභාවකින්ද, ප්‍රධාන අමාත්‍යවරයෙකුගෙන් සමන්විත අමාත්‍ය මණ්ඩලයකින්ද, ජනාධිපතිවරයා විසින් පත්කරන ආණ්ඩුකාරවරයෙකුගෙන්ද වෙනත් පළාත් පාලන ආයතන ( මහ නගර සභා, නගර සභා, පළාත් සභා) කිහිපයකින්ද සමන්විත වීම.

❇️ පළාත් සභා ආයතන විධායක හා ව්‍යවස්ථාදායක බලතල ක්‍රියාත්මක වන ආයතන වීම.

❇️ පළාත් සභා වල බලතල ප්‍රධාන ලැයිස්තු 03 ක් යටතේ බෙදා වෙන්කර තිබීම.

❇️ පළමු ලැයිස්තුව පළාත් සභා ලැයිස්තුව වේ ( පොලීසිය, මහජන සාමය, පළාත් සැලසුම්,පළාත් පාලන ආයතන, පළාත් නිවාස ඉදි කිරීම්, කෘෂි කර්මාන්තය හා කෘෂි සේවා, ග්‍රාමීය සංවර්ධනය, සෞඛ්‍ය, දේශීය වෛද්‍ය, සමූපකාර හා වාරිමාර්ග කටයුතු)

❇️ 154 උ (1) වගන්තියට අනුව මෙම පළාත් සභා ලැයිස්තුවේ ඇති කවර වූ කරුණක් සම්බන්ධයෙන් නීති සම්පදනය කිරීමේ බලතල පළාත් සභාවකට හිමි වේ.

❇️ මෙම පළාත් සභාවක් විසින් සම්පාදනය කරන සෑම ප්‍රඥප්තියක් සඳහාම ආණ්ඩුකාරවරයාගේ අනුමැතිය අවශ්‍ය වන අතර සෑම පළාත් සභාවක්ම එකඟ වන්නේ නම් මිසක පළාත් සභා ලැයිස්තුවේ ඇතුලත් විෂයන් සම්බන්ධයෙන් නීති සම්පාදන බලතල පාර්ලිමේන්තුවට හිමි නොවේ.

❇️ දෙවැනි ලැයිස්තුව සංවෘත ලැයිස්තුව වේ. ( රාජ්‍ය ආරක්ෂාව, ජාතික සුරක්ෂීත භාවය, නැව් තොටුපල, ගුවන් සේවා, අධිකරණ, විදේශ වෙළදාම, අන්තර් පළාත් වෙළදාම හා වාණිජ්‍ය කටයුතු, ජාතික ආදායමට , මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියට හා විදේශ සම්පත් වලට අදාළ මුදල් පිළිබඳ කටයුතු, ගුවන් ගමනාගමනය, ගුවන් තොටුපලවල්, ජාතික ප්‍රවාහනය, ඛණිජ හා පතල්, ආගමන හා විගමන, පුරවැසිභාවය, මැතිවරණ) ආදී විෂයන් හිමිවේ. මෙම බලතල සම්බන්ධයෙන් ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනයට පළාත් සභා වලට බලයක් නොමැත.

❇️ තෙවැනි ලැයිස්තුව සමගාමී ලැයිස්තුව වේ. ( සැලසුම් කිරීම, අධ්‍යාපනය හා අධ්‍යාපන සේවා, උසස් අධ්‍යාපනය, ජාතික නිවාස හා ඉදිකිරීම්, සමාජ සේවා, පුනරුත්ථාපනය, කෘෂිකර්මය, ගොවිජන සේවා) ආදී විෂයන් ඇතුලත් වේ.

❇️ සමගාමී ලැයිස්තුවේ බලතල සම්බන්ධයෙන් ආයතන දෙකෙන්ම විමසීම කල යුතු වේ. නමුත් යම් අවස්ථාවකදී පළාත් සභාවක් හා පාර්ලිමේන්තුව අතර ගැටුමක් ඇතිවුවහොත් පාර්ලිමේන්තුවේ නීතිය බලාත්මක වේ.

❇️ පළාත් සභා හා සංවෘත ලැයිස්තුවේ සඳහන්ව නොමැති අන් සියළුම බලතල පාර්ලිමේන්තුව විසින් භුක්තිවිදී.

❇️ යම් අවස්ථාවකදී පළාත් සභාවක් විසින් ගනු ලැබූ තීරණයක් වෙනස් කිරීමට, සංශෝධනය කිරීමට පාර්ලිමේන්තුවට අවශ්‍ය වන්නේ නම් ඒ සඳහා පාර්ලිමේන්තුවේ 2/3 ක බහුතර අනුමැතිය අවශ්‍ය වීම.

❇️ මේ නිසා ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක වන වැදගත් ක්ෂේත්‍ර සම්බන්ධ බලතල මධ්‍යම ආණ්ඩුවේ පාර්ලිමේන්තුවට පැවතීම නිසා පාර්ලිමේන්තුව බලවත් වීමක් දක්නට ලැබේ. ජාතික ආරක්ෂාව, ජාතික ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය, විදේශ කටයුතු සම්බන්ධ බලතල තුලින් එය මනාව පැහැදිලි වේ.

❇️ පළාත් සභාවල විධායක බලය ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් හෝ අමාත්‍ය මණ්ඩලය විසින් ක්‍රියාවට නංවනු ලැබේ.

❇️ ආණ්ඩුකාරවරයා ක්‍රියාත්මක කරයිනම් තම අභිමතය අනුව කටයුතු කරන කාර්යයන් හැර අනෙකුත් කාර්යයන් සම්බන්ධයෙන් සෑම අවස්ථාවකදීම පළාත් සභා අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ උපදෙස් අනුව ක්‍රියාකල යුතු වේ.

❇️ පළාත් පාලන අධීක්ෂණ බලය පළාත් සභා වලට පවතී.

❇️ 13 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මගින් පළාත් සභා අතර මූල්‍ය ප්‍රතිපාදන බෙදා හැරීම සහ මූල්‍ය සමානාත්මතාවයක් ඇති කිරීම සඳහා තීන්දු ගැනීම සම්බන්ධයෙන් වගකීම් දරනු ලබන ජාතික මූල්‍ය කොමිසමක් පිහිටු වීමට විධිවිධාන යොදා ඇත.